برنامه ریزی فرهنگی بر اساس نظریات تغییر تبیین شد

به گزارش حدید نیوز؛ دکتر رضاپایند، عضو هیأت علمی دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران در کارگاه پیشرفته مسئله شناسی و برنامه‌ریزی فرهنگی بر اساس نظریات تغییر، ضمن تاکید بر اهمیت مسئله شناسی، به تبیین تفاوت های مسئله و مشکل پرداخت و اظهار داشت: راهکارهای تجویزی، ناظر به مسئله‌هایی دنبال می‌شوند که مبتنی بر بازشناسی مشکلات ترسیم شده‌اند. مسئله شناسی به نوعی بیان دقیقی از وضعیت موجود است
وی با اشاره به این که بیان مسئله نیازمند زبانی تخصصی و دقیق است، اظهار داشت: شرح مسئله باید مستند به آمار و ارقام و گزارش‌ها باشد؛ شرح مسئله باید بعد از بررسی مفصل میدانی ارائه گردد و بازتابی از درگیری ایده‌پرداز با مسئله بوده، روایتی برانگیزاننده از واقعیت داشته، با توحه به علل و عواقب، باید به صورت چند سطحی از واقعیت دنبال شود.
وی به جایگاه تغییر رفتار متاثر از نمادها و شعارها اشاره و شعار ملی «فرزند بیشتر آینده بهتر» را جدیدترین شعار کشور در حوزه جمعیت دانست و ابراز داشت: وقتی موضوعی شعار ملی و سیاست کلان جامعه قرار می‌گیرد، باید در حوزه تصویرسازی‌ها و انتقال پیام ورودی قوی تر داشته باشیم.
وی با بیان این که وقتی از خانواده بالغ، کامل و تمدن ساز سخن به میان می آید، باید اقشار مختلف جامعه در حوزه جمعیت ایفای نقش نمایند، خاطرنشان کرد: تبیین سیاستگذاری‌ها در قالب‌های تصویری، از یک بیانیه، متن و گزارش بهتر، عمیق تر و ماندگارتر عمل می کند؛ چرا که نمادها قابل تکثیر بوده، مجموعه زیادی از پیام ها را با گستره بیشتری می‌توانند منتشر نمایند.
وی با تاکید بر این که در حوزه جمعیت با ضعف در نمادسازی های فرهنگی روبرو هستیم، گزارشی از پیمایش زندگی خانوادگی در ایران ارائه نمود و خاطرنشان کرد: عموم تصور جامعه ایرانی بر روی 2 فرزندی متمرکز شده است، در حالی که سیاست اعلامی کشور، مبتنی بر طرح سه فرزندی دنبال می‌گردد؛ خود این تفاوت را می‌توان در قالب یک مسئله به پایش و بررسی گذارد.
وی آماری نموداری از سهم فرزندان اول، دوم خانواده ها در سال 1400 تا 1402 و تفاوت آن با سهم فرزندان سوم، چهارم و پنجم به بعد خانواده ها در همان سال ها ارائه نمود و یادآور شد: اگر تمرکز و مخاطب هدف در حوزه جمعیت، خانواده هایی باشند که می خواهند از فرزند دوم به سوم یا سوم به چهارم و به بعد برسند، به هدف افزایش فرزندآوری زودتر خواهیم رسید.
وی با اشاره به اینکه زمانی مسئله باورپذیر باشد، حمایت پذیری بیشتری داشته، اقناع همکانی را به دنبال خواهد داشت، اظهار داشت: در پایش مسائل جمعیت دسته بندی مخاطبان را می‌توان از منظرهای مختلفی چون؛ سن، جنسیت، نسل، سلامت، مددجویی، مذهب، سطح تحصیلات و .... ترسیم نمود.
وی در تشریح ماده واحد های حمایتی از بحث جمعیت، به تبیین محورهای اعطای وام ازدواج و حمایت‌های مالی، درمان زوجین نابارور و پیشگیری از ناباروری و نیز حمایت از دوران بارداری و شیردهیدر عرصه تدوین قوانین اشاره نمود.
وی مردم را بهترین مطالبه گران در حوزه‌های مختلف از جمله عرصه جمعیت برشمرد و اظهار داشت: مردم پایه آشیل حل مسائل در حوزه جمعیت بوده، اگر عموم مردم نقش آموزشی و توانمندسازی را خوب ایفا کنند؛ بسیاری از مشکلات رنگ بر خواهد بست. حمایت از عموم مادران بسیار مهم بوده، متاسفانه مقام مادر در جامعه ما تضعیف شده است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود ضمن تبیین روش اشاعه و ترویج به قالب‌های متنوع شبکه سازی و تشکیل شبکه با حضور سایر بازیگران اشاره نمود و اذعان داشت: حضور بازیگران قدرتمند کمک می کند تا موضوع جمعیت را با کارآمدی بیشتری جلو ببریم.
وی با بیان این که هرچقدر مسئله و موضوع چند بعدی، چند سطحی و پیچیده تر باشد، روش شبکه بیشتر مورد نیاز است، ابراز داشت: شبکه در شرایطی کاربرد دارد که حل انفرادی مسئله ممکن نباشد؛ حتما همه ذینفعان باید درگیر باشند و مخاطب در این روش بالغ است و ایجاد ظرفیت می‌کنند؛ افراد حاضر در شبه همگی حق مشارکت داشته، کار به صورت سازمانی و تیمی دنبال می شود.
وی ضمن اشاره به ظرفیت فرهنگ و آئین و تاثیر آن بر عرصه جمعیت، با بیان این که ایده های فرهنگی باید مبتنی بر آئین و به صورت آسیب شناسانه دنبال شوند، به ظرفیت آموزش و بهبود نگرش و دانش و مهارت در حوزه جمعیت اشاره نمود و ابراز داشت: یادگیری و آموزش نیاز اصیل در همه افراد و آحاد جامعه است.

وی تشویق و تنبیه را از روش‌های تغییری توصیف و ضمن ارائه گزارشی آمارهای بین المللی در حوزه جمعیت، اظهار داشت: مقایسه عملکردی در حوزه جمعیت و تصویرنگاری در این عرصه می تواند عواقب و پیامدهای کارها را منعکس نماید.
وی به تاثیر کسب و کار و فروش محصولات یا خدمات حامل پیام در حوزه جمعیت اشاره و با بیان این که می‌توان از محصولات اجتماعی و فرهنگی کسب درآمد نمود، بر اهمیت به کارگیری ایده های چند روشی تصریح نمود و ابراز داشت: تعیین شاخص موفقیت، انسجام درون تیمی را بالا می برد و انتظارات از تحقق هدف را مشخص می‌کند.
وی به ششمین عنصر بوم یعنی عوامل موثر اشاره نمود و با بیان این که در عوامل موثر تمام نکات ضعف و قوت، فرست ها و تهدیدهای داخلی و بیرونی بازشناسی می شوند، یادآور شد: نیروی انسانی برای پیش برد اهداف و تعیین بازه زمانی دقیق از دیگر عناصر بوم جمعیت است.
وی در بخش پایانی سخنان خود به اجزای ارائه بحث و نحوه ارائه یافته های دانشی مبتنی بر چارچوب های بوم را تشریحو بر اهمیت اسلاید  بندی فعالیت ها تاکید نمود و تصریح کرد: مسئله باید مبتنی بر موضوع مشخص، مبتنی بر رویداد نوآورانه و با روش کیفی ارائه و داده های و حاصل نگاشت آن رسالت‌های نهادی را پوشش دهد.

دکتر علی اکبر محزون، در نشست علمی ارائه تحلیل آماری علل کاهش جمعیت در ایران که با موضوع اثربخش سازی سیاست ها قوانین و راهبردهای جمعیتی در جمهوری اسلامی ایران در چهارچوب نظریه‌های جمعیت شناختی منتخب برگزار شد، به تشریح سیاست‌ها، قوانین و راهبردهای جمعیتی پرداخت.
وی در ادامه به دسته بندی کلان روندهای شکل دهنده آینده جهان توسط اندیشکده‌های مطرح بین المللی اشاره نمود و ابراز داشت: ایران 18 مین کشور از منظر جمعیت در جهان، حدود یک درصد جمعیت جهان را در خود اختصاص داده است.
وی گزارشی از پیش بینی جمعیت ایران و کشورهای همسایه با بیان این که تصورسازی دقیق به تصمیم سازی درست منجر می گردد، اظهار داشت: آمار ساختارهای سنی جمعیت نشان دهنده گستره میانسالان در جامعه ایرانی است؛ حدود 24 درصد جمعیت کودکان، 25 درصد بین 15 تا 29 سال و حدود 45 درصد کشورمان بین 30 تا 64 سال قرار دارند.
وی گزارشی نموداری از ترکیب جمعیتی ایرانیان در دهه های مختلف ارائه نمود و ابراز داشت: از سال 1390 به بعد غالب جمعیت ایران را جمعیت جوان رو به میانسالی به خود اختصاص داد.
وی به تشریح پنجره جمعیتی ایران از سال 1380 تا 1430 پردات و با بیان این که سهم جمعیت مولد یا بالقوه فعال در نظر اقتصادی در این بازه بسیار بیشتر است، ابراز داشت: 
وی تبیین برخی شاخص های کیفیت جمعیت در ایران، شاخص توسعه انسانی را از بارزترین شاخص‌های کیفیت در حوزه جمعیت دانست و اذعان داشت: امید به زندگی، میانگین سنوات تحصیلی، سال های مورد انتظار باقی ماندن در تحصیل و سرانه تولید ناخالص ملی، از جمله شاخص هایی کیفی است که مورد بررسی قرار می گیرد؛ شاخص توسعه انسانی ایران از سال 2010 به بعد، وارد جمع کشورهای توسعه انسانی بالا شده است.
وی با بیان این که ایران در نرخ باسوادی جمعیت 6 سال به بیشتر افزایش چشم گیری داشته، حتی جمعیت با سواد بر حسب سطح عالی نیز با رشد قابل توجهی روبرو شده است، اظهار داشت: شاخص امید زندگی در ایران در بدو تولد بر اساس آخرین سرشماری در سال 1395، میانگین 74 سال بوده است.
وی به روند آمار موالید در کشور اشاره و دهه شصت را قله آمار موالید در کشور دانست و ابراز داشت: وضعیت ثبت موالید در سال های اخیر حاکی از کاهش شدید موالید بود علی رغم ظرفیت سوزی های گذشته، در یکی دو سال گذشته رو به بهبودی حرکت نموده است.
وی گزارشی از افزایش نرخ باروری در استان های کشور ارائه و با بیان این که منابع محدود مالی را به سمت مولفه هایی با اثربخشی بیشتر سوق دهیم، خاطرنشان کرد: متاسفانه میزان باروری جمعیت کل زنان ایران در سال 1400 به روش TFRبه 1.56 رسیده و با عبور از خط قرمز به مرحله هشدار رسیده‌ایم.
وی ضمن تشریح برنامه های توسعه کشور در زمینه جمعیت، به تبیین میزان باروری کل به روش مستقیم در استان ها، گزارشی از نرخ باوری جهانی و مقایسه ایران با دیگر کشورهای جهان ارائه نمود و اظهار داشت: ایران در سطح نرخ باروری از سطح بسیار پائین جهانی برخوردار است؛ ایران در دهه 70 سریعترین، بزرگترین و بیشترین کاهش نرخ باروری طول تاریخ بشریت را به خود اختصاص داد و با ادامه همین روند بر اساس پیشبینی های بین المللی در سال 2100 میلادی ایران به رتبه های پائین رسیده از جایگاه 18 جهانی در عرصه جمعیت به رتبه 38 جهان خواهد رسید.
وی با بیان این که تمام کشورها نسبت به پائین بودن نرخ باروری و جمعیت کشورشان حساس هستند، به سیاست های جمعیتی کشور اشاره و به تبیین فرازهایی از بیانیه گام دوم انقلاب اسلام  متن ابلاغیه سیاست های کلی جمعیت به روسای قوای سه گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام پرداخت.
وی در تشریح فرازهایی از 14 بند سیاست های کلی جمعیت ابلاغی رهبر معظم انقلاب، با بیان این که 12 محور از بندها به صورت کیفی و تنها 2 مبتنی ناظر به مولفه های کمی تبیین شده است، خاطرنشان کرد: هر جریانی در فاز نخست نیازمند نظریه پردازی درست برای آماده سازی اذهان نخبگان و آحاد جامعه و تبیین مبانی فکری و فلسفی است. 
وی ضمن تبیین مراحل گذار یا انتقال جمعیتی، به عوامل کاهنده در مدل تعیین کننده های بلا فصل فرزندآوری بونگارتز اشاره نمود و اظهار داشت: سالانه معادل 35 درصد از ولادت ها، سقط جنین در کشور روی داده، این مهم آماری بالغ بیش از 385 هزار نوزاد را در بر می‌گیرد.
وی در تشریح موضوع جبران کاهش شدید باروری در سال های گذشته، با افزایش به بالاتر از سطح جانشینی به نحو معقول، تصریح کرد: پیشگیری از رشد منفی جمعیت و حفظ ساختار سنی جوانی جمعیت، مقرون به صرفه نمودن هزینه های فرزندآوری و ... از جمله هدفگذاری های قانونی است.

وی با بیان این که در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، 29 ماده به اقدامات حمایتی و تشویقی نسبت به فرزندآوری، 16 ماده به ترویج و فرهنگ سازی، مشاوره و آموزش های تخصصی، 17 ماده به اقدامات اصلاحی و سلبی اختصاص یافته است، اظهار داشت: اثربخش سازی، ارتقاء دهنده نشاط و شادابی خانواد ها در فضای عمومی کشور، پایداری مردمی سازی رویکردها، بهره گیری از فناوری های روزآمد، راه اندازی جنبش جهانی تعهد به خانواده و تعریف نقش خانواده در زیست انسانی، بهره گیری از نظرات دستگاه ها و فعالیت مرتبط با حوزه جمعیت و .... از جمله برخی راهبردهای پیشنهادی در دبیرخانه ستاد ملی جمعیت است.
وی به رویکرد دیپلماسی فعال در توجه به راهبردهای بین المللی اشاره و ضمن تقدیر از دیپلماسی فعال و مقتدرانه شهید امیرعبدالهیان، اظهار داشت: ایران اسلامی با استناد به قوانین بین المللی موفق شد تا اسناد، برنامه ها و سیاست های کلان بالادستی ملی را ملاک اجرا و عمل قرار داده،  سند 2030 را غیر الزام آور دانسته، کلیه مفاهیم و اصطلاحات چالش بر انگیز را غیر قابل استناد بداند.
وی در بخش پایانی سخنان خود به نمونه هایی از توصیه های دینی و الگوهای اسلامی اشاره و صله رحم را ارزشمندترین سیره و سبک زندگی موثیر بر راهبردهای جمعیتی دانست.