آیا قاعده بازی در سوریه تغییر خواهد کرد؟

باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا جمعه گذشته در دیدار با ملک عبدا... پادشاه اردن هشدار داد که استفاده از سلاح شیمیایی در جنگ داخلی سوریه باعث «تغییر» سیاست آمریکا در قبال بحران سوریه خواهد شد. این در حالی است که یک روز قبل از تهدیدات اوباما، وزیر دفاع آمریکا از استفاده احتمالی حکومت سوریه از سلاح شیمیایی صحبت کرده بود.

کاخ سفید آمریکانیز، پنجشنبه گذشته در بیانیه ای اعلام کرد ه بود، سازمان های اطلاعاتی اش با اتکا به برخی شواهد احتمال می دهند که دولت سوریه به شکلی محدود از جنگ افزار شیمیایی در نبرد با مخالفان خود، استفاده کرده است. باراک اوباما تابستان گذشته نیز گفته بود که استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه «خط قرمز» آمریکا است. اظهارات اخیر مقامات آمریکایی این سئوال را برای بسیاری از تحلیل گران به وجود آورده است که آیا به راستی قواعد بازی در سوریه تغییر خواهد کرد؟ آیا در آینده ای نزدیک بایستی شاهد پایان بی تصمیمی آمریکا در قبال تحولات خاورمیانه به ویژه بحران سوریه باشیم؟

واقعیت این است که نشست اخیر "دوستان سوریه" در ترکیه هرچند ظاهرا از لحاظ میدانی دستاوردی به دنبال نداشت و جبهه معارضه نتوانست حمایت تسلیحاتی غرب به ویژه آمریکا را به دست آورد ، اما نقطه عطفی در تحولات دیپلماتیک پیرامون بحران سوریه به حساب می آید. سفر بازیگران منطقه ای بحران سوریه از امیر قطر و نخست وزیر ترکیه گرفته تا امیر ریاض، سعود الفیصل و پادشاه اردن به واشنگتن و سفر مجدد جان کری وزیر امور خارجه آمریکا و همچنین چاک هیگل به خاورمیانه نشان از عطف توجه کاخ سفید به تحولات منطقه می باشد.

اخیرا آمریکایی ها بخشی از نیروهای واکنش سریع خود را وارد خاک اسپانیا کرده اند تا در صورت لزوم بتوانند از آنها در بحران سوریه بهره بگیرند. از همین رو است که بسیاری معتقدند ادعای استفاده از گاز شیمیایی در سوریه همانند ادعای دروغ دستگاه اطلاعاتی آمریکا مبنی بر وجود تسلیحات کشتار جمعی در عراق تنها بهانه ای برای مداخله نظامی مستقیم در سوریه است.

در رابطه با چرایی تغییر رویکرد واشنگتن نسبت به بحران سوریه عوامل متعددی را می توان ذکر کرد، از جمله:

۱- توقف دستاوردهای میدانی گروه های مخالف دولت به واسطه مواجه شدن با لایه سخت مقاومت سوری یعنی مناطق علوی نشین سوریه؛ امری که باعث فرسایشی شدن جنگ داخلی در سوریه شده است. بالارفتن هزینه نگهداری بحران در داخل سوریه نگرانی های جدی را برای غربی ها به دنبال داشته است.

۲- رسمی شدن حضور القاعده در جبهه معارضه به دنبال اعلام بیعت جبهه النصره با ایمن الظواهری به معنی ایجاد یک پایگاه دیگر برای القاعده در منطقه در کنار عراق و افغانستان است شاید بدترین چیزی که آمریکایی ها از بحران سوریه انتظار داشته باشند.

۳- افزایش حضور تروریست های اروپایی در جمع مخالفان دولت در سوریه به گونه ای که اخیرا مقامات رسمی آلمان و انگلیس آن را تهدیدی مستقیم بر علیه امنیت خود خوانده اند.

۴- افزایش فشار نخبگان و رقبای سیاسی اوباما بر وی؛ اوباما که از عواقب مداخله نظامی در سوریه به خوبی آگاه است شدیدا از سوی نخبگان سیاسی، همپیمانان منطقه ای ، انگلیس و فرانسه و همچنین جمهوری خواهان کنگره تحت فشار است. البته تقلا برای نیفتادن به 'باتلاق سوریه' نیز هزینه های جدی داخلی و بین المللی دارد. شاید از همین رو است که رئیس جمهور آمریکا با همه تهدیداتش در روز جمعه تاکید کرد: "با این حال ارزیابی های اطلاعاتی برای تجدید نظر در خط مشی دو سال گذشته کافی نیست و اینکه در چنین ماجرای حساسی باید برای جمع آوری مدارک محکم، تحقیقات بیشتری انجام شود."

با این حال ظاهرا آمریکایی ها تصمیم خود را برای ایفای نقشی جدی تر در تقویت معارضان سوری گرفته اند. از همین رو شروطی را برای این امر مطرح کرده اند که مهمترین آنها عبارت است از:

۱- کاهش حمایت های دولت های منطقه به ویژه عربستان از القاعده

اولین خواسته آمریکایی ها برای حمایت جدی از مخالفان سوریه کمرنگ شدن جریان القاعده در میان جبهه اپوزیسیون می باشد. واقعیت این است که پشتیبانی مالی گسترده عربستان و شیخ نشین های خلیج فارس از جبهه النصره به گونه ای بوده است که این گروه هم از لحاظ لجستیکی و هم از لحاظ مالی بر دیگر گروه های مسلح مخالف دولت برتری دارد به گونه ای که هیچ کدام از گروه های مخالف در سوریه آشکارا و صریح از جبهه النصره اعلام تبری نمی کنند، ظاهرا قدرت و امکان بسیج این گروه به حدی رسیده که مخالفان بدون همراهی این گروه غلبه بر رژیم اسد را بعید می دانند.

با این حال آمریکا از عربستان سعودی خواسته حمایت خود از این گروه را کم کند. شاید از همین رو است که چندی پیش ملک عبدا... به صورت رسمی به کسانی که جوانان این کشور را برای جنگ در سوریه فریب می دهند هشدار داد که مجازات زندان و بالاتر در انتظارشان است.

۲- تقویت جریان نظامی سکولار

آمریکایی ها با اعزام نیروهای رزمی آموزشی خود به اردن درحال آموزش نظامی گروه های سکولار در این کشور هستند. شرط دوم برای مداخله نظامی در سوریه رهبری میدانی جنگ توسط نیروهای تحت فرمان آمریکا است نه اخوانی ها و نه سلفی های القاعده.

۳- وحدت معارضه

بحث یکپارچگی معارضه و همسو نمودن دیدگاههای دولت های مداخله گر در سوریه شرط سوم آمریکایی ها برای همپیمانان منطقه ای اش است. معارضه سوری ضعیف، پراکنده و متعارض است. گروه های مختلفی که هر کدام با یک ایدئولوژی نا همگون در مقابل دولت مرکزی اسلحه به دست گرفته و بارها نیز به جان یکدیگر افتاده اند. علاوه بر این هرکدام نمایندگی یک دولت خارجی را در بحران سوریه بر عهده دارند. اخوان المسلمین با پشتیبانی قطر و ترکیه از یک سو، جریان القاعده با پشتیبانی عربستان از سوی دیگر و جریان های کردی نیز در مسیری دیگر گام بر می دارند.

۴- انتقال معارضین به داخل سوریه

یکی دیگر از خواسته های آمریکایی ها انتقال و استقرار معارضه در داخل است که تنها با ایجاد منطقه آزاد در گوشه ای از خاک سوریه و اعلام تشکیل دولت موقت ائتلافی مخالفان در آن امکان وقوع می یابد. گفته می شود لزوم انتخاب افراد کابینه دولت معارضه طی یک ماه آینده یکی از موضوعات مطروحه از سوی جان کری در نشست اخیر استانبول بوده است. این امر می بایست قبل از دیدار روسای جمهور آمریکا و روسیه در ماه ژوئن انجام شود. بدیهی است لازمه این کار دستیابی به منطقه جغرافیایی مستقلی در داخل سوریه است که تاکنون محقق نگردیده است.

۵- تلاش کشورهای منطقه برای مهار بحران در داخل مرزهای سوریه (تضمین به اسرائیل)

آخرین شرط آمریکایی ها مهار بحران در داخل مرزهای سوریه است. حل بحران پ ک ک و دولت ترکیه و جلوگیری از شیطنت عربستان در لبنان ، برقراری آرامش در عراق ، تقویت اردن در قبال بحران احتمالی و از همه مهمتر تضمین امنیت رژیم صهیونیستی مولفه های شرط آخر می باشد. تغییر جبهه معارضه مورد حمایت عربستان از مرزهای سوریه به مرزهای اردن را می توان در همین چارچوب دانست.

به هر حال چنانچه منظور از "تغییر قواعد بازی"، مداخله نظامی آمریکا و همپیمانانش در سوریه باشد، این مداخله می تواند به صورت حمله موشکی از روی ناوهای نظامی آمریکایی به زیر ساخت های نظامی و غیر نظامی سوریه باشد، می تواند ایجاد منطقه پرواز ممنوع در مناطق مرزی با ترکیه درنظر گرفته شود و یا می تواند مدلی کنترل شده از حمله به لیبی باشد، با این حال اوباما به خوبی آگاه است که هرکدام از این گزینه ها می تواند حساسیت حامیان سوریه را به دنبال داشته و صحنه شطرنج خاورمیانه را به کلی دگرگون سازد. http://hadidnews.com/vdcaien6.49nou15kk4.html