تدبیر امام کاظم(ع) برای ترویج معارف با تاسیس شبکه وکلا

امروز سالگرد شهادت باب الحوائج حضرت امام موسی کاظم علیه السلام است. لقب امام موسی بن جعفر (ع)، کاظم و عبدصالح بوده و بیانگر شخصیت آن حضرت و فراوانی عبادت ایشان است. همچنین امام کاظم (ع) به دلیل اینکه بسیار حاجت مردم را برآورده می‌کردند، در میان شیعیان به باب الحوائج مشهور بودند. کنیه امام کاظم (ع)، ابوالحسن و ابوابراهیم است. در سال ۱۴۸ که پدر بزرگوارشان امام صادق (ع) به شهادت رسیدند، امام کاظم (ع) در سن بیست سالگی به امامت می‌رسند. امام کاظم (ع) از سال ۱۴۸ تا سال ۱۵۸ با منصور عباسی هم دوره هستند، از سال ۱۵۹ تا سال ۱۶۹ تقریباً یازده سال نیز در عصر مهدی عباسی زندگی کردند، پس از آن به مدت یک سال نیز با هادی عباسی هم دوره و از سال ۱۷۰ تا ۱۸۳ با هارون هم عصر بودند.

سیره علمی و تبلیغی ایشان، همواره مورد توجه پیروان مکتب اهل بیت (ع) بوده است. امام موسی کاظم (ع) در دوران امامت خود، با وجود محدودیت‌ها و فشارهای سیاسی، به گسترش معارف اسلامی و تربیت شاگردان اهتمام ویژه‌ای داشتند. ایشان با تکیه بر قرآن و سنت پیامبر (ص)، به تبیین احکام شریعت، تفسیر آیات قرآن، و پاسخ به شبهات و سوالات مختلف می‌پرداختند.امام کاظم (ع) با برپایی جلسات درس، به تربیت شاگردانی پرداختند که هر کدام از آنها، پس از ایشان، مروج مکتب اهل بیت (ع) شدند. ایشان در مناظرات مختلف، با استدلال‌های قوی و محکم، به اثبات حقانیت اسلام و مکتب اهل بیت (ع) می‌پرداختند.امام کاظم (ع) علاوه بر آموزش شفاهی، به تألیف کتب و رساله‌هایی نیز اقدام کردند که بسیاری از آنها، میراث گرانبهایی برای شیعیان به شمار می‌رود.

امام موسی کاظم (ع) در عرصه تبلیغ دین نیز، شیوه‌ای منحصر به فرد داشتند. ایشان با استفاده از روش‌های مختلف، به ترویج اسلام و معارف اهل بیت (ع) پرداختند.امام کاظم (ع) با خواندن دعا و مناجات، به ترویج فرهنگ دینی و معنوی می‌پرداختند. دعاهای منقول از ایشان، گنجینه‌ای ارزشمند برای شیعیان است. امام کاظم (ع) با رفتار و کردار خود، الگویی عملی برای مسلمانان بودند. ایشان با اخلاق نیکو و سخاوت خود، مردم را به دین اسلام جذب می‌کردند.

تدبیر امام کاظم(ع) برای ترویج معارف با تاسیس شبکه وکلا؛ سفارش امام به ثروتمندان چه بود؟

به همین مناسبت با حجت الاسلام والمسلمین دکتر ناصر رفیعی استاد حوزه و دانشگاه به گفتگو نشستیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:

حجت الاسلام والمسلمین رفیعی در گفتگو با مهر با اشاره به زندگی امام موسی کاظم علیه السلام عنوان کرد: شخصیت و زندگی حضرت امام کاظم علیه السلام از چند جهت قابل تأمل است. ایشان در نزدیکی مدینه و در منطقه ابواء متولد شدند ابواء جایی است که مادر پیامبر اکرم دفن شده و امام صادق علیه السلام در سفر حج بودند که خبر تولد این فرزند گرامی به ایشان رسید.

وی افزود: مادر حضرت، حمیده خاتون و بانویی از منطقه آفریقا بود، ایشان زنی بسیار متدین بودند و امام صادق علیه السلام درباره ایشان فرمود این زن در دنیا و آخرت زنی پسندیده است خداوند او را از ناپاکی‌ها پاک کرده است؛ این تعبیر درباره حضرت مریم نیز در قرآن کریم آمده است. ایشان به قدری مقام عالی دارد که وکیل امام صادق علیه السلام محسوب می‌شدند و از محدثان و راویان حدیث زمان خویش بودند.

رفیعی بیان کرد: امام کاظم بیست سال با پدر بزرگوارشان زندگی کردند و در دانشگاه جعفری شرکت داشتند و معارف دینی را از امام صادق علیه السلام فرا گرفتند و در سن بیست سالگی به امامت رسیدند و سی و پنج سال دوران امامت ایشان بوده است.

این استاد حوزه و دانشگاه عنوان کرد: یکی از علمای اهل سنت می‌گوید امام کاظم شب‌ها را به عبادت و سجده سر می‌کرد و روزها را با گرفتن روزه و انفاق به فقرا می‌گذراند و کسانی که ایشان را آزار می‌دادند حضرت نسبت با آنان به احسان و انفاق رفتار می‌کردند و چنانچه کسی نسبت به حضرت مرتکب خطایی می‌شد امام گذشت می‌کرد، به قدری ایشان عبادت می‌کرد که در مدینه به عبد صالح معروف بود. همچنین می‌گوید امام کاظم در عراق به باب الحوائج معروف است.

وی اظهار داشت: رئیس حنابله بغداد ابوعلی خلال می‌گوید هر گرفتاری که من ابوعلی حنبلی پیدا کردم متوسل به امام کاظم علیه السلام شدم و هر حاجتی که داشتم خداوند با توسل به قبر امام موسی کاظم مرا حاجت روا کرد.

رفیعی با بیان اینکه امام موسی کاظم در دوران چهار خلیفه امامت کرد گفت: حضرت در دوران هارون الرشید بیشترین دوره زندان را داشتند. حضرت در طول حیات مبارکشان چهار مرتبه به زندان رفتند و در زندان نیز ایشان به شهادت رسیدند.

وی با بیان اینکه حضرت باب الحوائج بودند و همواره به فقرا رسیدگی می‌کردند گفت: بعد از عبادت پروردگار چیزی ارزشمندتر از خدمت به خلق نیست و امام همواره از فقرا و نیازمندان دستگیری می‌کردند.

این استاد حوزه و دانشگاه بیان داشت: نقل شده جنازه‌ای را در قبر قرار می‌دادند که امام موسی کاظم علیه السلام رسیدند فرمودند صبر کنید و مردم جنازه را کناری گذاشتند و حضرت به جمع حاضر فرمود بیایید و سر خود را داخل قبر کنید و ببینید که اینجا ایستگاه آخر دنیا و اول آخرت است و ببینید چه چیزی از این دنیا خواهید برد. امروز مشکلات اقتصادی فراوانی در کشور وجود دارد و پولدارهای زیادی نیز در ایران زندگی می‌کنند لازم است ثروتمندان جامعه فقرا را شناسایی و از آنان دستگیری کنند چرا که این مهم سیره امامان معصوم و امام کاظم علیه السلام بوده است.

وی با بیان اینکه امام موسی کاظم (ع) در گسترش تشیع نقش بسیار مهمی داشتند ابراز کرد: پس از شهادت امام صادق (ع)، امامت ایشان به عنوان امام هفتم شیعیان تثبیت شد. این امر باعث شد تا شیعیان در زمان پرآشوب حکومت عباسیان، از مسیر حق دور نشوند. امام کاظم (ع) با وجود محدودیت‌ها و فشارهای حکومتی، همواره به هدایت و ارشاد شیعیان پرداختند و از انحراف و تفرقه در میان آنها جلوگیری کردند.

این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: همچنین امام کاظم (ع) با ایجاد شبکه‌ای از وکلا و نمایندگان در مناطق مختلف، ارتباط خود را با شیعیان حفظ می‌کردند. این شبکه، علاوه بر جمع‌آوری وجوهات شرعی، به آموزش و تبلیغ معارف اهل بیت (ع) نیز می‌پرداخت. این سازماندهی، تشیع را به یک جریان منسجم و پویاتر تبدیل کرد.

وی گفت: امام کاظم (ع) با وجود محدودیت‌هایی که برایشان ایجاد شده بود، از فرصت‌های مختلف برای تبیین و ترویج معارف اهل بیت (ع) استفاده می‌کردند. شاگردان و اصحاب ایشان، نقش مهمی در انتقال و نشر این معارف داشتند. تأکید بر قرآن و سنت پیامبر (ص) به عنوان دو منبع اصلی، از جمله اصول مهم در معارف اهل بیت (ع) بود که امام کاظم (ع) بر آن تأکید داشتند.

عصمت علی آبادی/ مهر