"آینده صنعت مرغ" در سپهر بین المللی تامین امنیت غذایی

به گزارش حدید نیوز؛ حسین شیرزاد، مدیر عامل شرکت پشتیبانی امور دام کشور در خصوص بازار جهانی طیور نوشت: 
اندازه بازار جهانی طیور به شکلی منطقی در سال 2023 به حدود 378840 میلیون دلار رسید و انتظار می رود در پایان سال 2030 بیش از 628510 میلیون دلار درآمد ایجاد کند، تقاضای جهانی برای مرغ با سرعت بالایی در حال افزایش است. چنانکه بین سال‌های 1960 تا 2020، تولید جهانی سر به فلک کشید و در این صحنه؛ آسیا پیشرو بود. اما سئوال اصلی این یادداشت  بررسی دلایل این واقعیت است که چرا مصرف مرغ روز به روز محبوب تر می شود. اقتصادهای بزرگ از برزیل تا چین در حال تغییر به سمت توسعه زنجیره مرغداری های صنعتی از سایر گوشت های سنتی هستند.

در واقع طی چند دهه، طیور به پرمصرف ترین کالای مصرفی در جهان، به ویژه در بازارهای در حال توسعه و نوظهور تبدیل شده است. در سال 1960 کل مصرف مرغ کمتر از 10 میلیون تن بود که تا سال 2021 به بیش از 120 میلیون تن رسید و پیش بینی می شود تا سال 2050 به 180 میلیون تن برسد. این افزایش 1200 درصدی از سال 1960 تا 2050 بی نظیر بوده است! بر اساس داده های دولت ایالات متحده، این رشد؛ بیش از 3 برابر نرخ رشد مصرف گوشت خوک و 10 برابر مصرف گوشت گاو است. صنعت مرغ داری در مسیری قرار دارد که تا سال  2030 حدود 41 درصد از کل گوشت خورده شده توسط جامعه بشری را به خود اختصاص دهد. از سال 1990، تقاضای سرانه طیور در تمام مناطق جهان افزایش یافته است. با این حال، وضعیت برخی از مناطق در نرخ افزایش متفاوت است. بین سال های 1990 تا 2015، کمترین افزایش در شرق آفریقا بوده و در ایالات متحده آمریکا و اروپا با 27 درصد و 32 درصد افزایش به ترتیب در مصرف سرانه گوشت طیور پیشتاز بوده اند.

تقریباً در تمام مناطق دیگر جهان مصرف سرانه گوشت طیور بیش از دو برابر شده است. بی تردیددر آینده، نژاد بشر برای اولین بار در تاریخ، مرغ بسیار بیشتری از هر نوع پروتئین دیگری مصرف خواهد کرد. کووید-19، جنگ بین 2 کشور مسئول یک سوم غلات جهان، آنفولانزای پرندگان، تاثیرات محیطی تغییرات آب و هوایی، اطلاعات نادرست در مورد شرایط تولید و پارامترهای رفاه حیوانات... بگونه ای است که فقط یکی از این چالش‌ها می‌تواند چشم انداز امنیت غذایی را ویران کند. در ادبیات فائو؛ ماموریت صنعت طیور تامین نیازهای پروتئینی 10 میلیارد نفر تا سال 2057 است. مرغ با ارزش غذایی بالا، کیفیت پایداری و محبوبیت جهانی فزاینده راه حل مطلوبی را ارائه می دهد. به همین دلیل است که "آینده مرغ" پروتئین کلیدی برای امنیت غذایی است. بنابراین؛ امروزه همه در مورد مصرف مرغ اتفاق نظر دارند  و مرغ از مقبولیت جهانی بدون محدودیت های مذهبی یا فرهنگی عمده، برخوردار است، از طرفی مقرون به صرفه بودن آن باعث می شود که افراد در سطوح مختلف درآمدی، به ویژه در زمان تورم بالا، بیشتر در دسترس باشند.

از سال 2019 در حالی که هزینه های تولید و خرید سایر پروتئین های حیوانی برای مصرف کنندگان به طور قابل توجهی در حال افزایش میباشد، مرغ همچنان به صرفه است  از سوی دیگر، قیمت تولید مرغ در مقایسه با کل تولید سایر گوشتها به یک سوم 30 سال پیش کاهش یافته است، در حالی که هزینه تولید سایر پروتئین های حیوانی در حال افزایش است. با توجه به جهش های عظیم در عوامل کلیدی مانند راندمان خوراک، زیست پذیری، سلامت و عملکرد گوشت، حتی با وجود افزایش هزینه های ورودی مانند خوراک و سوخت ؛ مرغ برای مصرف کنندگان مقرون به صرفه و برای کشاورزان سودآور شده است. مرغ برای انسان پرچمدار غذای سالم است . چه با یک بیماری همه گیر و پرمخاطره برای کلیت بهداشت جهانی یا سایر عوامل استرس زا مواجه باشیم، قوی نگه داشتن سیستم ایمنی بدن بسیار مهم است. محتوای بالای پروتئین و مواد مغذی حیاتی مرغ برای ساخت استخوان ها و بافت های قوی، به ویژه در کودکان خردسال ضروری است. در یک وعده 300 گرمی، مرغ مقدار توصیه شده روزانه تمام اسیدهای آمینه ضروری را در 300 کالری برآورده می کند و سرشار از نیاسین، ویتامین B6، سلنیوم ( با 3.57 گرم در هر 100 گرم) و سایر مواد مغذی است. همچنین دارای کمترین میزان چربی در بین تمام گوشت های حیوانی (حتی کمتر از سویا) است. طرفه اینکه تولید مرغ پایدار است و دارای کمترین ردپای کربن در بین تمام پروتئین های حیوانی است و یک چهارم گازهای مضر را منتشر می کند.

علاوه بر این، تولید مرغ به منابع طبیعی بسیار کمتری مانند زمین کشاورزی و آب نیاز دارد. چنانکه با کاهش نیازهای مسکن و حمل و نقل، برق و گاز نیز روند تولیدش حفظ می شود. در طول دهه‌های گذشته،  پیشرفت در نسبت تبدیل خوراک (FCR) است. بهبود سالانه نزدیک به 2 امتیاز در FCR به کاهش سالانه 1٪ در انتشار گازهای گلخانه ای صنعت طیور و کاهش 1.2٪ در نیاز به زمین کشاورزی منجر شده است. جوجه ها زودتر از سایر دام ها بالغ می شوند و به وزن بازار می رسند و نسبت به حیوانات بزرگتر سریع تر خوراک را به گوشت تبدیل می کنند. علاوه بر این، جوجه ها را می توان در فضاهای کوچک پرورش داد، بنابراین تولیدکنندگان می توانند طیور را در محیط های مختلف از جمله زمین های کوچک پرورش دهند. این مزایا به تولید مرغ امکان پذیرتر و مقرون به صرفه تر از گوشت گاو و خوک برای کشاورزان کشورهای در حال توسعه و بازارهای نوظهور کمک می کند. همراه با افزایش جمعیت، دنیا همچنان شاهد تغییرات جمعیتی- فضایی و اجتماعی-اقتصادی خواهد بود. همراه با این تغییرات، الگوهای مصرف کننده همیشه در حال تحول بوده و از آنجایی که تولید غذا به سرعت افزایش می یابد، فشار فزاینده ای بر منابع جهانی وارد خواهد شد. بنابراین عنصر پایداری و امنیت غذایی اهمیت فزاینده‌ای پیدا خواهد کرد. اختلاف بین تولید و مصرف باعث شده است که تقاضا برای گوشت طیور از 69 میلیون تن در سال 2001 به تقریباً 128 میلیون تن در سال 2021 برسد. مرغ؛ پروتئین کلیدی برای امنیت غذایی آینده جهان است.

مقرون به صرفه، پایدار، در دسترس، سالم و قابل قبول در مقیاس جهانی است. در مقیاس جهانی، تقریباً در ده سال گذشته، تولید طیور تقریباً 4 درصد در سال افزایش یافته است. با افزایش تولید ناخالص داخلی یک کشور، سیستم های تولید طیور به سمت صنعتی شدن و تجاری سازی بیشتر تغییر می کند. البته کشورهای مختلف در این مسیر در مراحل مختلفی قرار دارند. طبق گزارش فائو، آسیا مانند سال های گذشته تقریباً 42 درصد از تولید جهانی طیور سال 2025 را تشکیل خواهد داد آمریکای شمالی و پس از آن آمریکای جنوبی و اروپا قرار دارند . در این میان؛ توجه به عملکرد زیست محیطی تولید مرغ هم با اهمیت است. طیور کمترین میزان انتشار گازهای گلخانه ای را در بین تمام غذاهای حیوانی دارد. شدت انتشار تخمینی (یعنی حجم انتشار در واحد فعالیت اقتصادی) برای گوشت و تخم مرغ معادل 4 کیلوگرم CO2 در هر کیلوگرم پروتئین خوراکی است که به طور قابل توجهی کمتر از شیر و گوشت سایر نشخوارکنندگان است. به عنوان مثال شدت انتشار شیر بسته به نوع حیوان و سیستم تولیدی بین 12-140 کیلوگرم CO2 به ازای هر کیلوگرم پروتئین خوراکی است. بنابراین، خوردن مرغ می‌تواند نسبت به سایر غذاهای حیوانی مانند گوشت گاو یا خوک ،سازگارتر با محیط زیست باشد. بنابراین سیستم های تولید طیور؛ انتشار گازهای گلخانه ای کمتری نسبت به سایر مواد غذایی با منبع حیوانی تولید می کنند، در آینده؛ صنعت طیور به عنوان محرک اصلی رشد تولید جهانی گوشت به مسیر خویش ادامه داده و این مسیر با افزایش 2.5 درصدی از میانگین 2019-21 تا سال 2031 افزایش خواهد یافت.

بر اساس گزارش رابوبانک، تقاضا برای گوشت طیور پس از کووید (COVID) قوی شده و تا سال 2027 همچنان ثابت خواهد بود. از سوی دیگر؛ سهم بازار طیور در مناطق آسیا و اقیانوسیه شاهد گسترش افزون تری خواهد بود زیرا دور شدن از مصرف گوشت خوک ناشی از شیوع آنفولانزای خوکی آفریقایی (ASF) در چین، فیلیپین و ویتنام و برخی از مناطق در آفریقا همچنان به نفع صنعت طیور خواهد بود،پس انتظار می رود تغییرات در رژیم غذایی به نفع طیور باشد. بازارهای در حال توسعه و در حال ظهور بیشترین رشد مصرف طیور را در 10 سال گذشته انجام داده اند. مصرف در غرب آفریقا 5 درصد، در شمال آفریقا 4 درصد، در مکزیک 3 درصد و در جمهوری فیلیپین 4 درصد افزایش یافته است. پیش‌بینی می‌شود این نرخ‌های رشد سالانه در 10 سال آینده نزدیک به این سطوح باقی بماند و انتظار می‌رود بیشترین افزایش تقاضای واردات و تجارت طیور را افزایش دهد بر اساس آمار وزارت کشاورزی آمریکا، برزیل پس از آمریکا و چین سومین تولیدکننده بزرگ گوشت مرغ در جهان است. سه صادرکننده بزرگ (از نظر حجم) برزیل، ایالات متحده و اتحادیه اروپا (EU) هستند. آنها با هم 71 درصد از صادرات جهانی طیور را در سال 2023 به خود اختصاص دادند، سهمی که پیش بینی می شود تا سال 2031 عمدتاً ثابت بماند. اتحادیه، 19 درصد از صادرات جهانی طیور در سال 2023 را به خود اختصاص داده است. پیش بینی می شود که سهم آنها تا سال 2031 اندکی افزایش یابد. نکنه قابل توجه دیگر آن است که صادرات طیور برزیل بین سال های 2001 تا 2021 به سرعت رشد کرد و این کشور در سال 2007 عنوان بزرگترین صادرکننده طیور جهان را به دست آورد.

البته افزایش تولید داخلی خوراک  برای طیور (غلات خوراکی و دانه سویا) به افزایش تولید مرغ در برزیل کمک کرد. از سال 2015 تا 2019، چین به طور متوسط سالانه 13 درصد از صادرات طیور برزیل را به خود اختصاص داده است. در مقایسه، ایالات متحده 1 درصد از صادرات طیور خود را در این مدت به چین ارسال کرد. صادرات برزیل به بازارهای اروپا و خاورمیانه نیز افزایش یافته است. پیش‌بینی می‌شود برزیل همچنان به عنوان صادرکننده مرغ در جهان باقی بماند و تا سال 2031 صادرات آن به 5.2 میلیون تن افزایش یابد. مشابه برزیل، بازار صادرات مرغ اتحادیه اروپا از سال 2001 تا 2021 رشد کرده است، اگرچه این منطقه همچنان سومین صادرکننده بزرگ جهان است. این رشد در درجه اول به دلیل تقاضای واردات در بازارهای آفریقای جنوب صحرا مانند غنا و جمهوری دموکراتیک کنگو و همچنین هنگ کنگ و عربستان سعودی است. علیرغم از دست دادن بخشی از سهم بازار صادراتی به برزیل، ایالات متحده همچنان دومین صادرکننده بزرگ طیور باقی مانده است و انتظار می رود تا 10 سال آینده نیز این سهم باقی بماند. در حالی که انتظار می رود صادرات طیور ایالات متحده تا سال 2031 افزایش یابد، پیش بینی می شود که سهم ایالات متحده از صادرات جهانی طیور از 26 درصد در سال 2021 اندکی به 24 درصد کاهش یابد. با کاهش متوسط سالانه 37 درصدی بین سال‌های 2015 و 2019 قبل از بازگشت مجدد در سال 2020. با این حال، صادرات ایالات متحده به کشورهای آمریکای لاتین، به ویژه کوبا، گواتمالا و کلمبیا، در دهه گذشته افزایش یافته است.

صادرات به آفریقای جنوبی نیز با کاهش محدودیت‌های تجاری از سال 2015 افزایش یافته است. صادرات گوشت مرغ ایالات متحده عمدتاً به شکل گوشت تیره، به‌ویژه ساق پا (پا و ران بریده نشده) است. بهرحال؛  پیش بینی می شود که تولید گوشت طیور طی 10 سال آینده در پاسخ به تقاضای جمعیت رو به رشد و افزایش درآمد در اقتصادهای در حال توسعه رشد کند. با این حال، ااین رشد به طور کامل به افزایش درآمد خانوارها نسبت داده نمی شود. در عین حال، هزینه های تولید، همراه با بهبود بازده گوشت و ضریب تبدیل خوراک (FCR) کاهش یافته است و گوشت طیور را حتی بیشتر در دسترس قرار داده است. بر اساس گزارش OECD و FAO، چین با میانگین 1.37 در سال 2019-2021 بهترین FCR طیور را داشته است و پس از آن ایالات متحده، برزیل و کانادا قرار دارند که همگی FCR 1.73 را ثبت کرده اند. با توجه به چشم انداز کشاورزی 2030 OECD-FAO انتظار می رود تا پایان این دهه، در سطح جهان، گوشت طیور 41 درصد از کل پروتئین منابع گوشتی را تشکیل دهد. تأثیر ادغام جهانی بازارهای کالا بر کشاورزی به ویژه در کالاهای دامی مشهود است. تجارت گوشت - از جمله واردات مرغ - از سال 2001 به طور قابل توجهی گسترش یافته است. کل واردات کالاهای دامی از جمله مرغ، گوشت خوک و گوشت گاو از سال 2001 تا 2021 حدود  117 درصد افزایش یافته است و پیش بینی می شود تا سال 2031 به رشد خود ادامه دهد. پیش‌بینی‌ها بر اساس انتشار برآوردهای عرضه و تقاضای کشاورزی جهانی در اکتبر 2021 (WASDE)، نشان می‌دهد که تا سال 2031 کل واردات گوشت به 46.7 میلیون تن افزایش خواهد یافت.

تقاضا برای محصولات طیور در شمال آفریقا و خاورمیانه با افزایش شهرنشینی جمعیت همچنان در حال افزایش است. تغییرات جمعیتی باعث افزایش جمعیت با سطوح بالاتر درآمد قابل تصرف می شود. مرغ در حال حاضر پرمصرف ترین گوشت در خاورمیانه و آفریقا است. با توجه به هزینه بالاتر برای تولید محصولات گوشت گاو و محدودیت های مذهبی در اطراف گوشت خوک در برخی مناطق جهان، تقاضای زیادی برای محصولات طیور در سراسر آفریقا و خاورمیانه وجود دارد. بازار طیور خاورمیانه در حال گسترش است و جمعیت کل این منطقه به بیش از 410 میلیون نفر می رسد. جریان‌های تجاری از اروپا، آسیا، خاورمیانه و آفریقا به‌ویژه در برابر تغییرات آسیب‌پذیر هستند، خاورمیانه طی دو دهه گذشته شاهد رشد بسیار سریعی در صنعت طیور بوده است.

به طور کلی، مصرف طیور در خاورمیانه در 10 سال اخیر سالانه حدود 5 درصد افزایش یافته است. با این حال، خاورمیانه در حال حاضر به اندازه کافی مرغ تولید نمی کند تا بتواند با رشد تقاضای جمعیت سازگار باشد. این مسئله تا حدودی به دلیل هزینه های سرسام آور خوراک طیور و نرخ بالای مرگ و میر در مرغداری ها است. تا کنون؛ چندین عامل بزرگ، بسیاری از کشورهای خاورمیانه را در رشد بخش مرغداری خود باز داشته است. اینها شامل هزینه های خوراک، کمبود آب، شیوع بیماری، مقررات قیمتگذاری نامناسب، ضعف زیرساخت ها و فقدان حضورفناوری مدرن است. اولاً، هزینه های بالای خوراک باعث کاهش سود تولیدکنندگان طیور می شود. خاورمیانه به مواد اولیه خوراک وارداتی از جمله ذرت و سویا متکی است که تولیدکنندگان طیور را در معرض نوسان قیمت ها قرار می دهد. کمبود آب نیز در بسیاری از کشورهای خاورمیانه یک چالش است زیرا پرندگان برای نوشیدن به آب نیاز دارند و آب نیز برای بهداشت مورد نیاز است. خاورمیانه همچنین مستعد شیوع بیماری است که می تواند منجر به خسارات اقتصادی بزرگ و اقدامات امنیتی زیستی سختگیرانه شود. تولیدکنندگان طیور نیاز به رعایت بسیاری از مقررات در مورد ایمنی مواد غذایی، رفاه حیوانات، پایداری محیط زیست دارند و اغلب با محصولات مرغ وارداتی مواجه هستند که می تواند به راحتی وارد بازارهای محلی شوند. تحلیلگران انتظار دارند که بازار جهانی طیور پس از نیمه دوم ضعیف سال 2023 بهبود یابد، اما تنش های ژئوپلیتیکی که باعث چالش های توزیع می شود همچنان یک مسئله باقی خواهد ماند. در همین حال، بالضروره تامین کنندگان پیشرو نیاز دارند تا برای افزایش بهره وری و افزایش شفافیت به تکنولوژی رصد و پایش بلاکچین، آواتارسازی، پلتفرم های داده های بزرگ و سیستم های هوش مصنوعی و سرمایه گذاری بیشتر روی آورند.