تحقق مطالبه رهبر انقلاب در مورد نیروگاه‌های هسته ای کوچک مقیاس ،به ایران اجازه می‌دهد بدون وابستگی به شبکه‌های گستردهٔ انتقال برق، نیاز صنایع و شهرها را تأمین کند و بحران انرژی و آلودگی را حل کند.

بهار ۱۴۰۲، رهبر معظم انقلاب در دیدار کارشناسان صنعت هسته‌ای در خصوص اهمیت و لزوم دستیابی ایران به فناوری نیروگاه‌های هسته‌ای کوچک مقیاس، اشاراتی داشته و فرمودند: «کشور در بخش‌های مختلف به این گونه نیروگاه‌ها نیاز دارد».

این سخن پاسخی به بحران فزاینده برق و آلودگی هوا محسوب می‌شد، دو مشکلی که سالانه میلیاردها دلار به اقتصاد ایران آسیب می‌زند.

حالا چرا نیروگاه‌های کوچک؟
پاسخ در داده‌ها نهفته است.ایران با وجود ذخایر عظیم نفت و گاز، در سال‌های اخیر با خاموشی‌های گسترده و کاهش راندمان نیروگاه‌های فرسوده مواجه شده است. از سوی دیگر، طبق اعلام سازمان انرژی اتمی، هدف گذاری اولیه برای تأمین ۱۵ درصد از برق کشور از طریق انرژی هسته‌ای به ۲۰ هزار مگاوات افزایش یافته، رقمی که تنها با ساخت ده‌ها نیروگاه بزرگ یا صدها واحد کوچک‌مقیاس محقق می‌شود.

نیروگاه‌های کوچک؛ راه‌حلی برای معمای انرژی
نیروگاه‌های هسته‌ای کوچک‌مقیاس (SMRها) مانند لگوهایی هستند که می‌توان آن‌ها را در کارخانه‌ها تولید و در محل نصب کرد. برخلاف راکتورهای عظیمِی که دهه‌ها زمان و میلیاردها دلار هزینه می‌طلبند، SMRها با ظرفیت ۳۰۰ مگاوات یا کمتر، انعطاف‌پذیرترند و حتی روی بارج‌های شناور در دریا نیز قابل استقرارند.

این ویژگی برای ایران با جغرافیای متنوع و مناطق دورافتاده امیدبخش است. آمارها نشان می‌دهد ساخت یک SMR حدود ۱۰ تا ۱۲ ماه زمان می‌برد که، نصف مدت زمان احداث نیروگاه‌های گازی کوچک است.از نظر اقتصادی نیز ساخت خط تولید انبوه این واحدها می‌تواند هزینه‌ها را تا ۳۰ درصد کاهش دهد.

چالش اصلی اما فناوری است، تنها چند کشور مانند چین و روسیه به دانش ساخت پیشرفتهٔ SMRها دسترسی دارند. این دو کشور شرکای راهبردی ایران هستند.

بین خطوط یک دستور
تأکید رهبر ایران بر SMRها تنها یک توصیهٔ فنی نیست؛ این یک حرکت ژئوپلیتیک است.نیروگاه‌های کوچک به ایران اجازه می‌دهند بدون وابستگی به شبکه‌های گستردهٔ انتقال برق، نیاز صنایع و شهرها را تأمین کنند که در شرایط تحریم‌ها این مورد امری حیاتیست.

در پس این دستور، هشدارهایی نیز نهفته است، ایران هنوز نتوانسته به هدف ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای دست یابد.ساخت نیروگاه بوشهر، تنها راکتور فعال کشور ۲ دهه زمان برد و هنوز مشکلات فنی دارد.

در مقابل، SMRها می‌توانند با سرمایه‌گذاری اولیهٔ کمتر حدود ۱ میلیارد دلار برای هر واحد ۱۰۰ مگاواتی، گزینهٔ عملی‌تری باشند.

هم‌اکنون یک سؤال کلیدی باقی است: آیا SMRها می‌توانند جایگزین واقعی سوخت‌های فسیلی شوند؟ طبق محاسبات، هر نیروگاه ۱۰۰ مگاواتی کوچک‌مقیاس قادر است، برق ۱۰۰ هزار خانه را تأمین کند، در حالی که آلایندگی آن نزدیک به صفر است.این برای ایران که سالانه ۱۸۰ میلیون تن CO2 منتشر می‌کند امیدی سبز محسوب می‌شود.