در این ادیان این شب را شب قدر نمی‎دانند، بلکه با نام‎های همچون عید فصح، شب پسح یا عید فطیر معروف است و نتیجه اینکه هر چند با نگاه به روایات اسلامی شب قدر از اول خلقت عالم امکان، بوده است.

خداوند متعال علاوه بر سوره‌ قدر که فضیلت شب قدر و نزول ملائکه و ... را می‎رساند، در سوره دخان این شب را که شب نزول قرآن کریم نیز هست چنین وصف می‎کند: «ما قرآن را در شبی مبارک فرستادیم، در شبی که مقدرات الهی از سوی خدای حکیم در هر امر و حادثه‎ای مشخص می‎شود و این امری از سوی ما و رحمتی است که ما بر بندگان خویش می‎فرستیم».(۱)

و با نگاهی به روایات اسلامی به خوبی روشن می‎شود که شب قدر در امت‎های پیشین نیز بوده است و البته باید گفت به خاطر فضیلت پیامبر اسلام بر همه انبیاء و نیز نزول قرآن کریم در این شب، فضیلت و اهمیت شب قدر در اسلام نمود بیشتری پیدا کرده است، مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم در این رابطه مینویسد:

در روایتی از امام(ع) می‎خوانیم: خداوند شب قدر را در آغاز آفرینش دنیا و آن گاه که اولین نبی و اولین وصی را آفرید، پدید آورد و در حقیقت چنین اراده کرده است که در هر سال شبی باشد که در آن تفسیر امور تا سال آینده نازل شود و هر کسی که این حقیقت را انکار کند خدا را درباره علمش رد کرده است، زیرا پیامبران الهی قیام نمی‎کنند مگر آنکه در چنین شبی به آن‌ها حجت داده شود. آری به خدا سوگند آدم نمرد مگر آنکه بر او وصی بود و بر هر یک از پیامبران بعد از آدم در این شب [قدر] امر خدا می‎آمد تا آن را به وصی بعد از خود واگذارد، برتری ایمان کسی که به همه­ی «اِنّا اَنْزلنا» و تفسیرش ایمان بیاورد بر کسی که چون او نیست مانند برتری انسان بر حیوانات است.(۲)

در روایت دیگری آمده است ابوذر غفاری از رسول خدا(ص) پرسید: آیا شب قدر فقط در عهد پیامبران بوده و پس از آن‌ها از بین می‎رود؟ فرمود: نه چنین است، بلکه تا روز قیامت باقی است.(۳)

در روایت دیگری نیز از رسول خدا(ص) نقل شده که فرمودند: حضرت موسی در مناجاتی عرضه داشتند: پروردگارا قربت را خواهانم، خداوند فرمود: در بیداری شب قدر است. عرض کرد: رحمتت را خواستارم، فرمود: در رحم کردن بر بینوایان در شب قدر است، گفت: خدایا جواز عبور از صراط را می‎خواهم پاسخ آمد در شب قدر صدقه ده. خدایا بهشت و نعمت‎هایش را می‎خواهم، فرمود: در گرو تسبیح گفتن در شب قدر است. عرضه داشت: نجات از آتش دوزخ، خدا فرمود: استغفار در شب قدر. در پایان گفت: خدایا رضایتت را می‌طلبم، فرمود: در شب قدر نماز بگذار.(۴)

در تورات و انجیل موجود شبی به نام قدر وجود ندارد، اما به جای آن شب مقدس با اعمال مخصوص دارد که به شب و عید فصح یا فطیر معروف است که حضرت موسی در این شب بنی‎اسرائیل را به کارهایی وا می‎داشتند و این شب مقارن است با چند روز روزه گرفتن که شباهت‎هایی به شب قدر دارد.(۵)

در مسیحیت نیز این شب مقدس شمرده می‎شد و در باور آن‌ها چون عیسی آخرین شامش را در این شب خورد و فردایش به صلیب کشیده شد و سپس زنده گشته به آسمان رفت، لذا از تقدس ویژه‎ای برخوردار شد و امروز به نام عشاء ربانی یا شام آخر از اهمیت ویژه‎ای در جامعه مسیحیت برخوردار است.(۶)

اما در این ادیان این شب را شب قدر نمی‎دانند، بلکه با نام‎های همچون عید فصح، شب پسح یا عید فطیر معروف است و نتیجه اینکه هر چند با نگاه به روایات اسلامی شب قدر از اول خلقت عالم امکان، بوده ولی در کتاب‎های مقدس یهود و مسیح اثری از عنوان شب قدر دیده نشده و ممکن است علت آن تحریف‎های موجود در این کتاب‎ها باشد و یا اینکه چون زبان اصلی کتاب مقدس عبری بوده شاید لفظ قدر معنای دیگری داشته است، به هر حال در آثاری که از یهودیت و مسیحیت در دسترس است شبی به نام قدر وجود ندارد یا حداقل ما پیدا نکردیم.

*پی‌نوشت‌ها:

۱-برگرفته از آیات ، ۶ ـ ۳ سوره دخان.

۲-کلینی، محمد ، کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ هـ . ش، ج ۱، ص ۲۵۰ ، روایت ۷.

۳-مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفا، ج ۲۵، ص ۹۷ ، ب۳.

۴-شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت ۱۴۰۹ هـ . ق، ج ۸ ، ص ۲۰، ب ۱ ، حدیث ۱۰۰۱۹.

۵-رک: کتاب مقدس، انگلیس، ایلام، ۲۰۰۲ م، عهد قدیم، سفر تثنیه، ب۲، ، ش ۷، و سفر خروج ب ۱۲ ، ش ۱۲ به بعدو سفر لاویان ب۲۳.

۶-همان، عهد جدید، انجیل یوحنا، ب ۲ ش ۱۲ به بعد و ب ۱۱ ، ش ۵۵، و اول قرنتیان ب ۵، ش ۷ ، ب ۱۱، ش ۲۰.