نهاد بسیج در فصل چهارم از انقلاب اسلامی که معنون به دهه پیشرفت و عدل نیز گردیده است دارای چند هدف راهبردی و به التبع آن اتخاذ تصمیماتی جدی در بعضی از حوزه های خاص اجتماعی ، فرهنگی و اجتماعی است.

حدیدنیوز،احمد قیومی-* طرح واژه و مفهوم "بسیج" از یک سو اشاره به سازمانی فرهنگی و اجتماعی دارد که هدف از تاسیس آن ، حفاظت و حراست از میراث ناب انقلاب اسلامی بواسطه بهره گیری از توان و ظرفیت عظیم جوانان متعهد به فرهنگ سیاسی انقلاب اسلامی دارد و از سویی دیگر نشان از ساختاری دارد که در آن هم افزایی مجموع نخبگان اقشار در قالبی تشکیلاتی ، شکلی نظام مند و هدفدار به خود گرفته است۱.


کاردکردشناسی نهاد "بسیج" در سه فصل کلان

کارکردشناسی بسیج در سه برهه زمانی و مکانی انقلاب اسلامی با توجه به مقتضیات و شرایط فرهنگی و اجتماعی حاکم بر نظام و جامعه اسلامی قابل بررسی است.

فصل اول: فعالیت هدفمند بسیج را می توان در ایام دفاع مقدس برشمرد که هدف اصلی آن ، مشارکت ملی و مردمی در تقویت سیاسی نظام و حمایت و پشتیبانی از دستاوردهای انقلاب در برابر تعرض و هجمه بیگانگان بود. بسیج در برهه مذکور توانست با استفاده موثر از شور انقلابی مردم و جوانان و اتکا به قدرت پایبندی ایشان به آرمان های انقلاب و کاریزمای شخصیتی معمار نظام اسلامی ، هشت سال شکوهمندامه و غیرتمدارانه ، نقشه های شوم استکبار جهانی را خنثی و بی اثر نماید.

فصل دوم: عملکرد ملی و انقلابی بسیج را می توان به ویژگی های خاص تاریخی دوران حاکمیت کارگزاران سازندگی و همفکرانشان مربوط دانست که در آن ماهیت هجمه های سیاسی و فرهنگی از بیرون ( جبهه ناخودی ) به جبهه درون ( جبهه داخلی ) تغییر یافت و بر این اساس جهت دهی های تخریبی علیه نظام اسلامی نیز دیگرگون شد . بسیج در این بازه زمانی تمام توان تشکیلاتی و فرهنگی خود را در مقابله با اقدامات بعضی از سنگ اندازان داخلی و کارشکنان سیاسیِ برانداز نفوذی متمرکز ساخت ۲. مقابله هدفمند و یکپارچه علیه تهدیدات فرهنگی و منازعات غیراصولی سیاسی که در قالب مطبوعات ِ پایگاه دشمن ۳ پیگیری می شد ، یکی از مهمترین راهبردها و رویکردهای بسیج در این برهه تاریخی است.

فصل سوم: فعالیت بسیج مردمی در ۲ حوزه مجزا قابل بررسی و ارزیابی است. به واقع می توان گفت این دوره تاریخی که تا به امروز نیز ادامه دارد ، به طور یکسان و چند سویه، حول محور فرهنگ، اقتصاد، جامعه و سیاست متاثر از فرهنگ انقلاب اسلامی در گردش است . باتوجه به مستندات آشکار موجود می توان به صراحت ابراز داشت که امروز همه توان دشمن در مقابله با ارکان حمایتی و پشتیبان نظام و رهبری انقلاب اسلامی خلاصه می شود. بسیج نیز که در واقع تشکیل یافته از سیل خروشان مردم ولایت مدار نظام اسلامی از اقشار گوناگون فرهنگی و اجتماعی امروز ایران اسلامی است، قطعا در معرض حملات مستقیم این جبهه متخاصم قرار دارد.

در واقع می توان نظام عملکردی بسیج را در این سه برهه حساس از حیات نظام اسلامی در چند ویژگی مشترک و لازم الاشاره مورد تاکید قرار دارد.

ویژگی اول:منعطف بودن ساختار بسیج با شرایط خاص سیاسی و اجتماعی . اینگونه است که در هر دوره مذکور ، این نهاد مردمی و انقلابی با درک شرایط و مقتضیات روز ، ضمن شناخت کامل از وظایف اساسی خویش ، با قدرت تمام در همه عرصه های مورد نیاز نظام و کشور حضور یافته و به ایفای نقش می پردازد. همین ویژگی را می توان یکی از نقاط تمایز راهبردی این سازمان مردمی با نهادهای مشابه دیگر در داخل و خارج از کشور دانست.

روی دیگر انعطاف پذیری ساختاری و نتیجه آن تغییّر عملکردی نهاد بسیج را می توان در حفظ ماهیت نظامی آن از یک سو و سویی دیگر مشارکت هدفمند آن در بعد فرهنگی و اجتماعی در طول ادوار تاریخ انقلاب اسلامی دانست . اینگونه است که برخی از مفسران سیاسی ، کارشناسان نظامی و تحلیگران اجتماعی ، نهاد بسیج انقلاب اسلامی را یک سازمان چند بعدی و متناسب با همه فصول و تغییرات سیاسی و اجتماعی کشورمان می دانند۴.

ویژگی دوم:ویژگی نهاد بسیج را می توان در اتکا داشتن آن به بطن نظام اجتماعی دانست که در یک کلام اشاره به مردمی بودن آن دارد . نهاد بسیج امروز قوام یافته و متشکل از آحاد مردم و جمعیت فراگیری است که با اعتقاد ناب به آرمان های اسلامی و انقلابی پای در راه جانفشانی در راه بسیج فرهنگی انقلاب اسلامی نهاده اند.

ویزگی سوم:ویژگی سوم این تشکل عظیم را می توان به حوزه فرهنگی انقلاب اسلامی مربوط دانست . شاید بتوان فرهنگ را هسته اصلی عملکرد بسیج در این سی و اندی سال از پیدایی شکوهمند نظام اسلامی دانست که در همه حال ، حفظ و تقویت گردیده است . بنابراین اگر بتوان گفت قلب انقلاب اسلامی را فرهنگ مقاومت تشکیل می دهد ، این بسیج است که توانسته حافظ این نقطه تاکیدی و حساس نظام اسلامی در همهدوره ها باشد.


راهبردها و رویکردهای کلان بسیج در دهه چهارم

حال که گزاره های فوق به نحوی موجز به بررسی سه فصل راهبردهای کلان نهاد بسیج در دوره های مختلف حیات سیاسی و اجتماعی نظام اسلامی پرداخت ، شایسته است که چند مورد از راهبردها و رویکردهای اصلی این نهاد ملی و اسلامی را در دوره جدیدی مورد بررسی اجمالی قرار داد.

نهاد بسیج در فصل چهارم از انقلاب اسلامی که معنون به دهه پیشرفت و عدل نیز گردیده است دارای چند هدف راهبردی و به التبع آن اتخاذ تصمیماتی جدی در بعضی از حوزه های خاص اجتماعی ، فرهنگی و اجتماعی است.

بسیج به عنوان یک ساختار کلان با ویژگی هایی همچون مردمی بودن و ارتباط پیوسته و ناگسستی با اقشار می بایست در زمان کنونی که همه هدف جبهه ناخودی ، ناامید سازی جوانان و مردم در فعالیت هدفمند و اثرگذار در نهادهای منتسب به بسیج فرهنگی انقلاب اسلامی است ، نسبت به بازتولید روابط اجتماعی خود و گسترده سازی جامعه مرتبط با این نهاد بومی انقلاب اقدامی جدی و متناسب با شرایط انجام دهد. این اقدام از یک سو متوجه تقویت و بازتوانمندی تشکیلاتی نیروهای فعلی است و از جانبی دیگر به بکارگیری موثر ابزار فرهنگی و تبلیغاتی در جذب و توسعه مشارکت های عمومی مردم در حوزه های کارکردی بسیج ارتباط می یابد.

مساله دیگری که باید به آن اشاره داشت به تهدیدات خاص امروز نظام اسلامی از سوی دشمنان مربوط می شود. امروز مباحث مربوط به جنگ نرم و مقابله فرهنگی و رسانه ای در کانون توجهات داخلی و خارجی قرار گرفته است۵.

از این رو به سبب حساسیت های موجود در این باره که علی القاعده تاثیرات خاص سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مربوط به خود را بر جامعه و نظام اسلامی وارد خواهد نمود ، بسیح می بایست در دهه جاری توان افزون خود را بر مباحث توسعه فرهنگی و عملیات رسانه ای متمرکز نماید . در زمانه ای که سیل تبلیغات منفی انبوهی از رسانه های فارسی زبان تحت حمایت غرب با استفاده روزافزون از گسترده ترین و عمومی ترین شبکه های اجتماعی در صدد تخریب سیاسی و فرهنگی نظام اسلامی است ، حضور انسجام یافته ، هدفمند و با برنامه در فعالیت های فرهنگی که لازمه آن جذب و به کاری نیروها و فعالان فرهنگی و رسانه ای متخصص در قالب نظام رسانه ای بسیج است ، امری ضروری و بسیار مورد نیاز است . اما باید این را هم گفت که مسائل و موضوعات مقابل بسیج ، دارای طیفی گوناگون و متعدد است که به جهت چند جانبه بودن آن و انعطاف پذیری ماهوی ساختار عملکردی بسیج باید همزمان به آن ها پرداخت.

طرح مفهوم اقتصاد مقاومتی یکی از مواردی است که از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی ، حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی ) بارها مورد تاکید قرار گرفته است. شناسایی الزامات نهفته در بطن سیاست های ابلاغی ایشان که همه اعضای جامعه اسلامی را در بر می گیرد ، نشان از اهمیت مشارکت عمومی و خلاقانه آحاد مردم در ساخت و برپایی اقتصاد مقاومت محور دارد . از این رو باتوجه به اوامر ولی امر مسلمین و شرایط خاص تهدیدات اقتصادی ، ضروری است تا نهاد مقاومت بسیج با طراحی نقشه راهی جامع در هماهنگی با سایر نهادها ، نسبت به حضور موثر در این عرصه خطیر ، اقدام کند . این مهم از طریق سازماندهی نیروی های مشارکت ملی و مردمی در سطح هسته های مقاومت بسیج انجام خواهد پذیرفت تا از یک سو نسبت به ارتقای بعد فرهنگی اقتصاد مقاومتی در سطح جامعه کمک گردیده و از سویی دیگر برنامه ها و پروژه های آبادانی میهن اسلامی نیز با سرعت هرچه تمام و با کمک افزون مردم فعال در بسیج به سرمنزل مقصود برسد.

پی نوشت:

۱.کارکردهای بسیج در نظام جمهوری اسلامی / اسماعیل ابهرزاده – پایان نامه دکتری علوم سیاسی – آبان ۱۳۸۳

۲. بسیج و اندیشه پویای انقلاب اسلامی / محسن فانی – مقاله کنگره ملی _ اسفند ۱۳۷۹

۳. نقل قول مقام معظم رهبری درباره عملکرد خیانت بار روزنامه های زنجیره ای در جمع بسیجیان (دهه ۷۰)

۴ کارکردهای بسیج در نظام جمهوری اسلامی / اسماعیل ابهرزاده – پایان نامه دکتری علوم سیاسی – آبان ۱۳۸۳

۵ . ماهان و رضا قلی خانی / جنگ نرم و ضرروت های عملکردی بسیج در جمهوری اسلامی – مهر ۱۳۸۶ شیراز