متن زیر به بررسی مخالفین داخلی ترکیه نسبت به سیاست مذکور در قبال سوریه می پردازد.

سیاست خارجی دولت اردوغان که در واقع طراحی داوود اغلو وزیر امور خارجه دولت کنونی ترکیه است منجر به آن شد که در نهایت دولت ترکیه در مقابل همسایگان خود از جمله سوریه بایستد. این سیاست بازتاب های متفاوتی را در داخل و خارج از ترکیه داشته است. متن زیر به بررسی مخالفین داخلی ترکیه نسبت به سیاست مذکور در قبال سوریه می پردازد.

به گزارش حدیدنیوز، با آغاز درگیری ها در سوریه ، دولت ترکیه به سرعت به مخالفت با نظام حاکم سوریه (دولت اسد ) پرداخت ؛ اقدامات ضد اسد به همین جا ختم نشد .ترکیه برای مخالفان اسد اردوگاه نظامی در خاک خود ایجاد کرد و حتی کنفرانس های مخالفان را در استانبول کلید زد. اردوغان و هم پیمانانش هیچ گاه فکر نمی کردند که رفتاری افراطی آنان در برابر نظام سوریه باعث مخالفت احزاب و مردم ترکیه شود . در این مطلب به بررسی اردوگاه مخالفان دولت اردوغان می پردازیم.

۱. احزاب و اتحادیه ها

۱.۱ عدالت و توسعه (AKP)

در داخل حزب عدالت و توسعه نیزصدای مخالفان داوود اوغلو شنیده می شود اما آنان به دلیل اینکه نمی‌خواهند اتحاد تیم اردوغان – اوغلو را بشکنند فعلا به صورت کاملا علنی مخالف خود را ابراز نمی‌کنند [i]

۱.۲ حزب جمهوری خواه خلق ((CHP
نخستین حزب در ترکیه پس از استقلال در سال ۱۹۳۲، حزب جمهوری خواه خلق (CHP) بود که به وسیله کمال آتاترک بنیان گذاشته شد و تا ۲۳ سال در نظام سیاسی بدون این که رقیبی داشته باشد، اداره کشور را در دست داشت.

حزب جمهوری خلق حزب آتاتورک، سکولار و غربگرای افراطی است و خود را سوسیال دمکرات می نامد. حزب جمهوری خلق سیاست خارجی مورد نظر خود را تحت عنوان "سیاست خارجی متکی بر صلح، توسعه و دمکراسی ” تدوین کرده است و رهبری این حزب بر عهده کمال قلیچ دار اوغلو است. 


کمال قلیچ دار اوغلو

وی یکی از مخالفان برجسته نظام حاکم ترکیه است ؛ که با انتقاد از سیاست های نخست وزیر این کشور در قبال سوریه، اردوغان را مجری دستورات آمریکا می داند ؛ که به گفته وی سبب دشمنی با همسایگان شده است.

همچنین "کمالقلیچ دار اوغلو" رهبر حزب مردم جمهوری خلقترکیه با افزایش دامنه انتقاد های خود صراحت اعلام کرد : آمریکا دستور می دهد و دولت رجب طیب اردوغان نیز این اوامر را درباره سوریه اجرا می کند؛ تا کی ترکیه باید مجری طرح های بین المللی و کشورهای غربی در خاورمیانه باشد؟ ترکیه هم اکنون در آستانه جنگ با همه همسایگانش قرار گرفته است؛چرا ما باید در امور داخلی سوریه دخالت کنیم؟ چرا باید در سوریه بجنگیم و تا کی مسلمان باید برادر مسلمان خود را بکشد؟ حداقل در سوریه بازداشتگاههای دسته جمعی همانند ترکیه وجود ندارد؛ راه حل بحران سوریه فقط از طریق گفتگو است نه جنگ و کشتار.[ii]

کمال قلیچ دار اوغلو در اظهارات جداگانه ای با انتقاد به سیاست عمق استراتژیک "احمد داود اوغلو" او را "احمق" توصیف کرد و گفت: سیاست‌های خارجی ترکیه عمق راهبردی ندارد ؛ وزیر امورخارجه ترکیه در همه دنیا به بی‌کفایتی معروف است و نقش جدید ترکیه در منطقه و پیوستن این کشور به برخی جریانها بی معنی است.[iii]

همچنین این حزب طرفداران خود خواست همزمان با سالگرد تاسیس جمهوری ترکیه (۲۹ اکتبر) با برپایی تظاهرات در آنکارا و استانبول به سیاست های دولت رجب طیب اردوغان اعتراض کنند. پلیس ترکیه با استفاده از گاز اشک آور ، گاز فلفل و ماشین های آب پاش سعی در متفرق کردن جمعیت هزاران نفری معترضان را داشت که قصد داشتند با تجمع در میدانی در آنکارا به سمت مقبره آتاتورک راهپیمایی کنند. 



همچنین نماینده حزب جمهوری خلق "رفیق ار ایلماز" در پارلمان ترکیه با طرح سوالی که به منظور استیضاح وزیر خارجه این کشور به مجلس ارائه کرده است. گفتنی است که این حزب به دنبال مخالفت با سیاست های آمریکا نمی باشد چرا که زمانی که حزب مورد بحث در ترکیه قدرت به دست داشت ضمن چالش جدی با ایران از متحدان اصلی آمریکا در منطقه به حساب می آمد از همین رو مخالفت حزب جمهوری خلق با اردوغان به دلیل همرای اردوغان با آمریکا نیست بلکه به دلیل اختلاف های داخلی است.

۱.۳ حزب صلح و دموکراسی

حزب صلح و دموکراسی از احزاب فعال در مناطق کردنشین محسوب می شود وبارها از سوی وزارت کشور ترکیه تهدید به منع فعالیت شده است برخی از تحلیل گران سیاسی این حزب را شاخه غیر نظامی پ.ک .ک می دانند به طوری که لیلا زانا از نمایندگان زن مجلس ترکیه به دلیل حمایت از حزب پ.ک.ک به دادگاه فراخوانده شد.

صلاح‌الدین دمیرتاش از روسای حزب صلح و دموکراسی درباره مسائل سوریه با بیان کنایه ای به مسئولان سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه گفت :طی ۵ سال گذشته رهبر پ.ک.ک عبدالله اوجالان نظرات خود را در مورد سوریه بیان داشت, اما تاکنون هیچکس چنین تحلیل ها و پیش‌بینی‌هایی در مورد سوریه ارایه نکرده است. اوجالان در یک سلول انفرادی بتنی ۱۲ مترمربع تنها با خواندن چند روزنامه اوضاع سوریه را تحلیل نمود.
وی همچین افزود : حزب اردوغان یعنی حزب عدالت و توسعه به نام اسلام سربرآورد, اما هم‌اکنون حتی از مسئله حجاب هم دفاع نمی‌کند. این حزب در قالب جماعت گلنی[iv] سربرآورد اما هم‌اکنون یک شرکت سودطلب است.[v]

۱.۴ حزب حرکت ملی ترکیه(MHP)

حزب حرکت ملی ترکیه ؛ حزبی جنبش گرا و ملی گرا به رهبری ارسلان نورکیز می باشد و پیوسته دنباله رو نظامیان بوده و در حال حاضر نیز باغچه لی رهبری حزب را به عهده دارد. 


باغچه لی

باغچه لی رهبر این حزب به انتقاد از سیاست های اردوغان پرداخت و گفت : حکومت حزب عدالت و توسعه مداوم تلاش کرده است که در حوزه جغرافیایی منطقه شامل ایران ، عراق، سوریه ، فلسطین ، لبنان و اسرائیل تنش آفرینی کند و بدان دامن بزند؛ چه اتفاقی افتاده است که اردوغان از ناتو در خواست کرد که موشک های پاتریوت در مرزهای ترکیه با سوریه مستقر شود . آیا موشک های سوریه به طرف ترکیه نشانه رفته است ؟ آیا نگرانی عبدالله گل درباره تهدیدات احتمالی موشک های سوریه با کلاهک های سلاح شیمیایی واقعیت دارد ؟ ولی مسئله شک بر انگیز این است که آیا تحت پوشش مقابله با سوریه ، دفاع از اسرائیل رخ خواهد داد.

همچنین باغچه لی در میان طرفدارانش گفت: آینده سوریه را مردم سوریه باید تعیین كنند و كسی نباید خود را عهده دار وظیفه در این كشور تلقی كند و زمینه شكل گیری آینده سوریه با مداخله خارجی را فراهم آورد؛ در این زمینه به خصوص حزب حاكم ' عدالت و توسعه' باید دقت لازم را داشته باشد و تركیه را به راهی بی بازگشت سوق ندهد.

۱.۵حزب کار
حزب کار در تظاهرات گسترده ای در انطاکیه در مخالفت با سیاست های خصمانه اردوغان و حزب متبوعش علیه ملت های منطقه به ویژه ملت سوریه ترتیب داد. 

محور اصلی شعارهای شرکت کنندگان در این تظاهرات، حمایت از سوری ها و رهبر آنها در برابر توطئه بین المللی بود که ملت و رهبری سوریه را هدف قرار داده است و مخالفت قاطع خود را با وجود اردوگاه های آموزشی برای تروریستهای سلفی که دولت عدالت و توسعه با نظارت مستقیم آمریکا، آنها را برای حمایت از باندهای موسوم به ارتش آزاد در داخل سوریه جذب کرده است، مورد تاکید قرار دادند.

۱.۶ اتحادیه جوانان ترکیه

"مصطفی الکاد" رئیس اتحادیه جوانان ترکیه تظاهرات در اعتراض به سیاستهای ضد سوری دولت رجب طیب اردوغان در استانبول اظهار داشت اردوغان ترکیه را به یک منبع تهدید برای کشورهای همسایه تبدیل کرده است در حالی که ما می خواهیم ترکیه مکانی برای ابراز همبستگی با سوریه، فلسطین و ملتهای منطقه باشد. 



۱.۷ حزب دموکرات ترکیه

نابیک کمال زیبک رئیس سابق حزب دموکرات ترکیه در گفت و گویی با بیان اینکه رجب طیب اردوغان درحزبش مثل یک دیکتاتور عمل می کند، گفت: اکنون ترکیه به سمت دیکتاتوری پیش می رود و همچنین با انتقاد از حمایت ترکیه از تروریست های سوریه گفت: ترکیه باید به غزه به صورت جدی تری کمک کند

۱.۸ اتحادیه‌ها و سندیکا کارگری

فدراسیون انقلابی اتحادیه‌های تجاری، کارمندان بخش خصوصی، فدراسیون اتاق معماران، فدراسیون سندیکای پزشکان به علاوه شماری از دیگر احزاب و سازمان‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ۳۰ مهر در شهرهای سراسر ترکیه تظاهرات کردند. اسماعیل هکی تومبول، دبیر کل فدراسیون اتحادیه‌های کارگری گفت که این سیاست‌های دولت ترکیه فرقه‌گرایی و نفرت را در داخل ترکیه موجب می‌شود و به علاوه مردم ترکیه را متحمل افزایش مالیات و هزینه‌های زندگی می‌کند. همچنین ظاهرات کنندگان نخست وزیر ترکیه را به عامل امریکا بودن متهم کردند و خواستار خاتمه یافتن مداخله فضول‌مابانه وی در امور سوریه شدند.

۲. مردم عادی

مردم ترکیه، با تجمع در مقابل ساختمان پارلمان، مخالفت خود را به صدور مجوز عملیات نظامی نیروهای ترکیه در خارج از مرز‌ها که هشدار ضمنی به نظام اسد بود ؛ اعلام کردند.

تظاهر کنندگان خشمگین با سر دادن شعارهایی، سیاست‌های رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه را در دخالت کردن در امور سوریه محکوم کردند و او را فاشیست خواندند.

نيروهاي پليس ترکيه با استفاده از گاز اشک‌آور و خودروهاي آب‌پاش تظاهرکنندگان ضد جنگ را در آنکارا سرکوب کردند.

۲. اقوام و مذهب

۲.۱ کرد

نیمی از کل جمعیت کل کردهای منطقه غرب آسیا یعنی ۱۲ تا ۱۶ میلیون نفر در ترکیه زندگی می کنند ؛ هرچند که خود کردها معتقدند در ۱۸ استان شرق و جنوب شرقی ترکیه ۱۷ میلیون کرد زندگی می کنند.

آرای جمعیت نژاد کرد همواره عامل مهمی برای پیروزی در انتخابات ترکیه محسوب می شود از سال ۱۹۷۳ کردها در انتخابات پیاپی ، همواره بیشتر آرای خود را به نفع اسلام گرایان به صندوقها ریخته اند و نقش مهمی در پیروزی آنها ایفا کرده اند ؛ پس از سقوط امپراتوری عثمانی ، حکومت در ترکیه براساس ناسیونالیسم ترکی شکل گرفت وسران حکومت ها به غیریت سازی با کردها پرداختند و آنان را " ترک های کوهی" می نامیدند به همین دلیل الگوی رای دهی کردها به سمت اسلام گرایان تمایل دارد .

افزایش قدرت کردها سوریه با كنترل شهرهاي كردنشين مانند قاميشلو در قالب اتحاد دموكراتيك سوريه (PYD) سبب شده است بار دیگر کرد های ترکیه تحرکات سیاسی خود را آغاز کنند؛ به گونه ای که درگیری ها در دانشگاه آتاترک بین ششصد تن از دانشجویان کُرد و ترک در گرفت و دو یگان از پلیس ضدشورش به سختی توانستند کنترل اوضاع را در دست بگیرند. همچنین به دنبال فراخوان حزب صلح و دموکراسی به منظور حمایت از اعتصاب غذای زندانیان پ.ک.ک، در شهرهای دیاربکر، حکاری و.... تظاهرات و درگیری های پراکنده ای بین مردم و پلیس روی داد. 



تنش ها در سوریه كاتاليزور اقدامات نظامی گروه مسلح پ. پ .ک نیز بود؛ به طوری که اقدامات عملياتي پ.ك.ك مانند انفجار خط لوله كركوك-جيحان و درگیری های پراکنده این گروه با سرویس امنیتی ترکیه (میت) در این راستا شکل گرفته است.

سران حزب عدالت و توسعه نگران هستند حوادث اخیر در مناطق کردنشین سبب پراکندگی آرا آنان شود و چرخش آرا به سمت حزب صلح و دموکراسی میل کند.

۲.۲ علوی ها

آمار های متناقضی از جمعیت جامعه علوی ترکیه اعلام می شود که نزدیکترین آن به واقعیت ۱۵ درصد ( ۱۰ تا ۱۳ میلیون ) جمعیت جامعه ترکیه است [vi] . هرچند رضا زلیوت که یکی از نویسندگان برجسته علوی است ادعا می کند یک سوم مردم ترکیه (۲۴ میلیون نفر) علوی هستند[vii].

علویان در عرصه جدال سیاسی در کنار آتاتورک قرار گرفتند و در پیروزی وی سهیم شدند،آنان گمان می کردند که پس از پانصد سال دوری از عرصه های سیاسی روزنه ای برای حضور در روند سیاست ورزی ترکیه پیدا کرده اند اما قوانین زور مدارانه آتاتورک که پس از تحکیم قدرت در تحریم طریقتها برقرار کرد، باعث شد که علویان بار دیگر رسما از صحنه سیاست کنار زده شوند . علویان پس از آتاتورک ،آرای خود را به طور سنتی به حزب جمهوری خواه خلق ((CHP می دهند.

نگرانی اصلی علویان از وقایع کشتار در سوریه از بین رفتن و نسل کشی هم مسلکان خود در آنجا است ؛ که برای علویان ترکیه یادآور حادثه شهر ماراش در سال ۱۹۷۸ که طی آنان بیش از صد علوی کشته شدند و همچنین قتل بیش از ۸۰ علوی در سال های ۱۹۸۰ در شهر چوروم ،۱۹۹۳ در شهر سیواس و در سال ۱۹۹۵ در محله قاضی استانبول است [viii] 

دهها هزار تن از علویان ترکیه به دعوت فدراسیون و انجمن علویان ترکیه از سراسر این کشور به شهر آنکارا آمدند و در میدان مرکزی " صحیه" این شهر دست به تظاهرات و راهپیمایی زدند .به گونه ای که رسانه های ترکیه شمار شرکت کنندگان در این تظاهرات را بیش از یک صد و پنجاه هزار نفر اعلام کردند. 

این تظاهرات که تحت عنوان ˈ تساوی حقوق شهروندی ˈ برگزار شد با راهپیمایی علویانی که از دیگر شهرهای ترکیه به آنکارا آمده اند از ایستگاه قطار آنکارا آغاز و با پیوستن آنان به علویان مقیم آنکارا در میدان ˈصحیهˈ تبدیل به تظاهرات گسترده ای شد. شرکت کنندگان با شعار های چون "مردم سوریه برادر ما هستند، جنگ نمی خواهیم " ، " سرباز آمریکا نخواهیم شد" و " آمریکا قاتل است حزب حاکم ترکیه همکار آمریکاست" به سیاست های جنگ طلبانه دولت اردوغان اعتراض کردند. 



"صلاح الدین اوزال" رییس فدراسیون علویان ترکیه طی سخنانی در جمع معترضین گفت: ابرهای سیاه بر روی ترکیه دیده می شود ، محافلی که در هوس پادشاهی ( احیاء امپراتوری عثمانی) هستند نوکری امپریالیسم در خاورمیانه را بر عهده گرفته اند ولی روزی تاوان آن را خواهند پرداخت.این تظاهرات در جوی آرام صورت گرفت ولی در مقاطعی پلیس آنکارا با اسپری فلفل گروهی از تظاهرکنندگان را که حاضر نشدند بازرسی بدنی شوند مورد حمله قرار داد.

۲.۳ شیعیان

"صلاح الدین اوزگندوز"، رهبر شیعیان ترکیه، در اجتماع هزاران نفری عزاداران در شهر استانبول درباره حوادث سوریه اظهار داشت: برخی کشورهای منطقه مانند عربستان و قطر خواهان دموکراسی در سوریه هستند که این ادعا از سوی این کشورها قابل قبول نیست و دولت ترکیه نیز به این بازی ها تن نخواهد داد. 


صلاح الدین اوزگندوز

رهبر شیعیان ترکیه ضمن مخالفت با موضع دولت این کشور در قبال اتفاقات سوریه افزود : معارضان در سوریه به حرم مطهر حضرت زینب(س) و حضرت رقیه(س) و اماکن مذهبی در این کشور حمله می کنند. آیا این خدمت به مردم سوریه است یا خدمت به وهابیت؟![ix]

۳.۴ ترک های مقیم خارج

ترک های مقیم آلمان و جمعی از فعالان مخالف جنگ که در بین آنها از اروپایی های مخالف سیاست ترکیه در قبال سوریه بودند در برلین علیه اردوغان تظاهرات کردند و سیاست های آنکارا در سوریه را محکوم کردند. آنها شعار می دادند :"جنگ طلب گمشو!" ترکیه از مخالفان مسلح حکومت سوریه حمایت های همه جانبه مالی و تسلیحاتی می کند.دولت دمشق آنکارا را به راه انداختن جنگ داخلی در سوریه متهم می کند. 




۴. نتیجه گیری

دولت اردوغان در فهم پیچیدگی‌های تحولات سوریه دچار اشتباه راهبردی شده است و برخی از شاخص های تاثیرگذار در معادلات سیاسی منطقه‌ای لحاظ نشده است ؛سلوک رفتاری شتاب‌زده و افراطی دولت اردغان در قبال تحولات سوریه، آنان را تنگنای بحران داخلی قرار داده است؛به گونه ای که احزاب مخالف دولت اردوغان به اتحاد نسبی اعلام مخالفت با سیاست خارجی این دولت رسیده اند ؛ همچنین اقلیت های قومی و مذهبی رویکرد و درک تصمیم سازان دولت اردوغان را اشتباه تفسیر می کنند . بنابراین دو راهبرد داوود اوغلو یعنی حل مشکلات داخلی و رابط صلح جویانه با همسایگان روند معکوسی را پیمود. مسلما حزب عدالت و توسعه و در راس آنان اردوغان با وقوع چینش جدید مخالفان در انتخابات بعدی جدال نفس گیری برای تصاحب ماتریس قدرت دارد .


[i] http://www.al-monitor.com/pulse/originals/۲۰۱۲/al-monitor/davutoglu-blame-fail.html

[ii] http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=۱۶۰۱۳۸۵

[iii] http://www.asremrooz.ir/vdcevz۸x.jh۸nvi۹bbj.html

[iv] اشاره به فتح الله گولن

[v] http://fa.firatajans.com/index.php?rupel=nuce&nuceID=۷۳۷۲

[vi] محسن مرادیان، برآورد استراتژیک ترکیه

[vii] رضا زلیوت؛ علویان باید چه کنند، ص۹

[viii] نوری دونمز ،علویان ترکیه، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب

[ix] www.zeynebiye.com
منبع: دیدبان